حمایت دین از سلامت کودک ممیز با اعتبار اذن او به درمان‌های ‌سطحی

مسأله اذن و آثار آن در فقه‌پزشکی، بسیار مهم و دارای نقشی بسزا در روابط حقوقی و اجتماعی پزشک و بیمار است، از طرفی در جمع بیماران کودکانی هستند که می‌توانند خوب را از بد و سود را از زیان تمیز دهند، این تحقیق به دنبال روشن‌کردن آن است که حجر کودک، نسبت به رجوع به پزشک و اذن به درمان‌سطحی، بی‌دلیل و مانع سلامت‌کودک است بلکه در راستای حفظ سلامت کودک‌ممیز در نگاه دین، برای جواز شرعی پزشک در اقدام به درمان‌سطحی در جایی که آزمایشات و یا جراحی‌ در میان نباشد، می‌توان به اذن و مراجعه ایشان به پزشک اکتفا کرد. باتوجه به استثنای برخی از تصرفات مربوط به کودک‌ممیز در منابع اصیل اسلامی و مباح‌بودن پاره‌ای از اعمال‌حقوقی که جنبه‌مالی ندارد و به مصلحت کودک صغیر است، اذن کودک ممیز به درمان‌های سطحی یعنی غیر از آزمایشات سنگین و جراحی معتبر است و شرع سلامت کودک‌ممیز را تسهیل کرده است. در راستای پاسخ به مسئله و اثبات فرضیه یادشده با روش کتابخانه‌ای به جمع‌آوری داده‌ها از منابع اصولی و فقهی پرداخته شده‌است، سپس با تحلیل داده‌ها به روش‌اجتهادی اعتبار اذن کودک‌ممیز به درمان‌سطحی در راستای سلامت‌کودک کشف می‌شود. شرع با حجت دانستن اذن کودک‌ممیز به درمان‌های سطحی از سلامت او حمایت کرده است، در این موضوع دو دیدگاه جواز بسنده‌کردن و جایز نبودن بسنده‌کردن به اذن کودک‌ممیز وجود دارد که هرکدام دارای ادله‌ای است، دلیل‌های جایزنبودن اکتفا به اذن کودک‌ممیز به درمان‌سطحی، عبارت است از: حدیث‌رفع، روایات عدم جواز امر کودک، شهرت، اجماع و روایات خطا‌بودن عمد کودک که همگی قابل نقد است و دلیل‌های جواز بسنده‌کردن به اذن کودک‌ممیز به درمان‌سطحی نیز عبارت است از: بنای عقلا، قاعده تسلط بر جسم، روایات گوناگون، سیره‌عقلا و سیره‌متشرعه که پشتیبان حمایت شارع از سلامت کودک‌ممیز است.

مرکز تحقیقاتی نور، نرم افزار (لوح فشرده) نورالحکمۀ 1/2

حسینی‌خواه، سیدجواد، 1389ش، تنبیه‌بدنی کودکان در نظام بین‌الملل حقوق‌بشر و فقه‌امامیه، قم: مرکزفقهی ائمه‌اطهار علیهم‌السلام.

دهخدا، علی اکبر، 1373ش، لغت نامه دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

عابدین‌پور، احسان، 1397ش، واکاوی‌فقهی ضمان‌پزشک در برداشت‌اعضا، قم: مجله فقه و اجتهاد، صص 171ـ205

عابدین‌پور، احسان، 1401ش، واکاوی نقش اذن در فقه پزشکی، محمدعلی قاسمی، قم: مرکزفقهی ائمه‌اطهار علیهم‌السلام.

قاسمی، محمدعلی، 1395ش، فقه‌درمان، قم: مرکزفقهی ائمه‌اطهار علیهم‌السلام.

مصفا، نسرین، ۱۳۹۱ش، میثاق حقوق کودک در اسلام از منظر حقوق‌بشردوستانه بین‌المللی، زهرا داور، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهردانش.

ابن أبي جمهور، محمد بن زين الدين، 1405ق، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، قم: دار سیدالشهداء.

ابن‌ادريس‌ حلّى، محمد بن منصور بن احمد، 1410ق، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

احمدبن‌فارس‌بن‌زكريا، 1404 ه‍ ق، معجم مقائيس اللغة، قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم.

اصفهانى، محمد حسين بن حسن، حاشية كتاب المكاسب، قم: انتشارت أنوار الهدى، چاپ اول، 1418 ه‍ ق.

انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد امين، 1415ق، كتاب المكاسب، قم: كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى.

بجنوردى موسوى، سيد حسن بن آقا بزرگ، 1419ق، القواعد الفقهية، قم: نشر الهادي.

بحرانى، آل عصفور، يوسف بن احمد بن ابراهيم، 1405ق، الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

بلاغی نجفى، محمد جواد بن حسن، 1428ق، الرسائل الفقهية، قم: مركز العلوم و الثقافة الإسلامية.

تسترى كاظمى، اسدالله، بی‌تا، مقابس الأنوار و نفائس الأسرار، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

جزائرى مروج، سيدمحمدجعفر، 1416ق، هدى الطالب في شرح المكاسب، قم: مؤسسة دار الكتاب.

جوهرى، اسماعيل بن حماد، 1410ق، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربية، بیروت: دار العلم للملايين.

حائرى طباطبايى، سيدعلى‌بن‌محمد، 1418ق، رياض المسائل، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

حائرى طباطبايى، سيدعلى‌بن‌محمد، بی‌تا، رياض المسائل، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

حرّعاملى، محمدبن‌حسن، 1409ق، وسائل الشيعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

حكيم طباطبايى، سيدمحسن، 1416ق، مستمسك العروة الوثقى، قم: مؤسسة دار التفسير، چاپ اول.

حلبى حسينى، ابن‌زهره، حمزة‌بن‌على، 1417ق، غنية النزوع إلى علمي الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق عليه السلام.

حلّى، حسن‌بن‌على‌بن‌داود، 1383ق، رجال ابن داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

حلّى اسدى، علامه، حسن‌بن‌يوسف‌بن‌مطهر، 1414ق، تذكرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

ـــ، 1413ق، قواعد الأحكام في معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

ـــ، 1410ق، إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

ـــ، 1420ق، تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الإمامية، قم: مؤسسه امام صادق عليه‌السلام.

ـــ، 1381ق، رجال العلامة - خلاصة الأقوال، نجف: منشورات المطبعة الحيدرية.

ـــ، 1413ق، مختلف الشيعة في أحكام الشريعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

حلّى، فخرالمحققين، محمدبن‌حسن‌بن‌يوسف، 1387ق، إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعيليان.

حلّى، محقق، نجم‌الدين، جعفربن‌حسن، 1408ق، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعيليان.

ـــ، 1407ق، المعتبر في شرح المختصر، قم: مؤسسه سيدالشهداء عليه‌السلام.

حميرى، عبد‌الله‌بن‌جعفر، 1413ق، قرب الإسناد، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

خمينى موسوى، سيدروح‌الله، 1421ق، كتاب البيع، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره.

خمينى موسوى، شهيد، سيدمصطفى، 1418ق، كتاب البيع، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره.

خويى موسوى، سيدابوالقاسم، 1418ق، موسوعة الإمام الخوئي، قم: مؤسسة إحياء آثار الإمام الخوئي رحمه‌الله.

راغب‌اصفهانى، حسين بن محمد، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان؛ سوریه: دار العلم - الدار الشامية.

سبحانى تبريزى، جعفر، 1414ق، المختار في أحكام الخيار، قم: مؤسسه امام صادق عليه‌السلام.

ـــ، بی‌تا، نظام النكاح في الشريعة الإسلامية الغراء، قم: موسسه امام صادق علیه‌السلام.

سيورى حلّى، مقدادبن‌عبد‌الله، 1425ق، كنز العرفان في فقه القرآن، قم: انتشارات مرتضوى.

شبيرى زنجانى، سيدموسى، 1419ق، كتاب نكاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.

شريف‌مرتضى موسوی، على‌بن‌حسين، 1405ق، رسائل الشريف المرتضى، قم: دار القرآن الكريم.

شهيدى تبريزى، ميرزافتاح، 1375ق، هداية الطالب إلي أسرار المكاسب، تبریز: چاپخانه اطلاعات.

شوشترى، محمدتقى، 1406ق، النجعة في شرح اللمعة، تهران: كتابفروشى صدوق.

صدوق قمی، ابن‌بابويه، محمدبن‌على، 1362ش، الخصال، - قم: موسسه نشر اسلامی.

ـــ، 1413ق، من لا يحضره الفقيه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

طبرسى، امين‌الإسلام، فضل‌بن‌حسن، 1410ق، المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف، مشهد: مجمع البحوث الإسلامية.

طوسى، ابوجعفر، محمدبن‌حسن، 1407ق، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

ـــ، 1387ق، المبسوط في فقه الإمامية، تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.

ـــ، 1407ق، تهذيب الأحكام، تهران: دار الكتب الإسلامية.

ـــ، 1427ق، رجال الشيخ الطوسي - الأبواب، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

عاملى كركى، محقق‌ثانى، على‌بن‌حسين، 1414ق، جامع المقاصد في شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

فاضل‌آبى يوسفى، حسن‌بن‌ابى‌طالب، 1417ق، كشف الرموز في شرح مختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

فراهيدى، خليل بن احمد، 1410ق، كتاب العين، قم: نشر هجرت.

كلينى، محمدبن‌يعقوب، 1407ق، الكافي، تهران: دار الكتب الإسلامية.

لجنه تاليف القواعد الفقهيه والأصوليه التابعه لمجمع فقه اهل البيت عليهم‌السلام، 1427ق، قواعد أصول الفقه على مذهب الإمامية، قم: مجمع العالمي لاهل البيت عليهم‌السلام‏.

محمود عبد الرحمان، بی‌تا، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، 

مغربى تميمى، ابوحنيفه، نعمان‌بن‌محمد، 1385ق، دعائم الإسلام، قم: مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام.

مفيد بغدادی، محمدبن‌محمد‌نعمان، 1413ق، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.

مكارم شيرازى، ناصر، 1411ق، القواعد الفقهية، قم: مدرسه امام امير المؤمنين عليه‌السلام.

منتظرى نجف‌آبادى، حسين‌على، 1409ق، دراسات في ولاية الفقيه و فقه الدولة الإسلامية، قم: نشر تفكر.

مؤمن قمّى، محمد، 1415ق، كلمات سديدة في مسائل جديدة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

ميلانى حسينى، سيدمحمدهادى، 1395ق، محاضرات في فقه الإمامية - صلاة المسافر وقاعدتي الصحة واليد، مشهد: مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه فردوسى.

نجاشى، ابوالحسن، احمدبن‌على، 1407ق، رجال النجاشي - فهرست أسماء مصنفي الشيعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

يزدى طباطبايى، سيدمحمدكاظم، 1409ق، العروة الوثقى، بیروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.

ـــ، 1428ق، العروة الوثقى مع التعليقات، قم: انتشارات مدرسه امام على‌بن‌ابى‌طالب عليه‌السلام.

Brayan A. Garner, Black’s law dictionary, Tehran: Mizan, Eighth Edition, 2004.

U.N. Convention on the Rights of the Child, Nov.20, 1989, G.A.Res. 44/25.

U.N. GOVAR, 44th Sess., Supp. No.49(A/44/49); U.N. Doc. A/RES/44/25 (1989).